Vài năm trước đây, tôi có bị một chấn thương liên quan đến tập thể dục. Bác sĩ của tôi đã giới thiệu tôi cho một nhà vật lí trị liệu. Tên cậu là Michael. Ngay từ buổi hẹn đầu tiên, Michael đã luôn chào đón tôi với thái độ nồng nhiệt. Cậu kiên nhẫn đặt câu hỏi về chấn thương của tôi, chăm chú lắng nghe và giải thích tỉ mỉ về những gì chúng tôi sẽ làm.
Vài tuần sau, cùng với sự giúp đỡ của Michael, chấn thương của tôi hồi phục hẳn. Tôi đánh giá rất cao tinh thần làm việc chuyên nghiệp và đặc biệt là phong cách trò chuyện của cậu. Michael là một người cởi mở và biết lắng nghe. Cậu đặt rất nhiều câu hỏi và tỏ ra chăm chú khi nghe tôi trả lời. Không so kè. Cậu ấy làm tôi cảm thấy lời nói của mình rất có sức nặng. Khi sức khỏe hoàn toàn phục hồi, tôi lại thấy lưu luyến những cuộc trò chuyện hàng tuần với Michael.
Bác sĩ của tôi (khi tôi còn định cư tại California) cũng là một người có phong cách trò chuyện mà tôi rất thích. Thỉnh thoảng chúng tôi vẫn ăn trưa cùng nhau. Anh ấy luôn là người đặt câu hỏi và tỏ ra thích thú với những câu trả lời của tôi. Anh là một người nghe tuyệt hảo, và anh luôn chia sẻ những câu truyện hay hiểu biết của mình một cách trôi chảy và tự nhiên nhất có thể. Không so kè. Chúng tôi thường nói về các ý tưởng nhiều hơn là những chuyện vụn vặt hằng ngày, và những cuộc trò chuyện như vậy đã giúp ích cho tôi rất nhiều.
Chất lượng hội thoại tồi tàn ngày nay
Tôi nhận thấy chất lượng của các cuộc hội thoại ngày nay đang bị sụt giảm nghiêm trọng. Có lẽ sự phổ biến của các phương tiện truyền thông xã hội, tin nhắn và truyền thông số đã biến tất cả chúng ta trở thành những nhà đàm thoại thiếu kiên nhẫn, thiếu tập trung và thô lỗ. Chúng ta vẫn nói chuyện với người khác, nhưng thường không muốn cho họ cơ hội để trả lời.
Mới vài hôm trước, khi tôi đang ngồi trong cửa hàng Starbucks để thưởng thức một li latte trong lúc làm một bản phác thảo trong cuốn nhật kí của mình, tôi đã vô tình nghe được một đoạn hội thoại giữa hai người phụ nữ. Vì tôi không biết tên của họ, nên tôi sẽ tạm gọi họ là Carole và Linda nhé. Đoạn hội thoại về cơ bản là thế này:
Carole: “Ừm, Jenifer nhà cậu dạo này thế nào rồi?”
Linda: “Ồ, con bé vẫn ổn thôi. Vợ chồng tớ vừa mời về một gia sư dạy Toán cho con bé, vì một mình nó có vẻ không xoay xở nổi. Con bé còn vừa tham gia vào đội bóng rổ của trường nữa, nên tớ đang rất mong chờ đây.”
Carole: “Joseph nhà tớ thì đang là thành viên của đội tuyển bóng đá ở trường đại học. Vợ chồng tớ vừa đi xem trận đấu của đội tuyển thằng bé vào thứ Sáu tuần trước. Cậu phải xem tận mắt mới biết nó tuyệt thế nào. Đây, tớ cho cậu xem cái này nhé (lấy điện thoại ra và mở ảnh chụp trận đấu). Thằng bé đang tấn công biên đó. À suýt quên không nói cho cậu, chúng tớ định cho Joseph vào Stanford đấy. Nó đắt thực sự, nhưng cả George và tớ đều tin rằng nó sẽ mở ra cánh cửa tương lai tốt đẹp cho thằng bé. Joseph rất có thể sẽ nhận được học bổng bóng đá của trường. Chúng tớ đã đăng kí rồi.”
Linda: “Tuyệt thật đấy. À đúng rồi, tớ đã nói với cậu rằng Bob và tớ định làm một chuyến đến Hawaii chưa nhỉ? Chúng tớ đã không đi du lịch một thời gian rồi, nên hè này chúng tớ định…”
Carole (ngắt lời): “A, George và tớ vừa đi Hawaii hè năm ngoái! Tớ đã gửi ảnh cho cậu đó, nhớ không? Chúng tớ đã tìm được một căn nhà tuyệt đẹp bên bờ biển. George vừa được thăng chức, nên hè này bọn tớ định sẽ đi Ý. Đừng hiểu sai ý tớ. Hawaii đẹp đấy, nhưng châu Âu hay ho hơn nhiều. Ban đầu chúng tớ định đi theo tour, nhưng cuối cùng lại quyết định tự đi. Đợt đi Scotland năm ngoái cũng là tự đi đấy. À mà tớ kể về lần đến Edinburgh cho cậu chưa nhỉ?”
Cuộc trò chuyện cứ tiếp tục theo cách như vậy. Carole muốn chiếm độc quyền cuộc trò chuyện, thường xuyên ngắt lời Linda để khoe mẽ về bản thân và gia đình mình. Carole như thể muốn leo lên đầu Linda mà ngồi rồi. Mỗi khi Linda nói điều gì, Carole sẽ luôn tìm được thứ tốt hơn để ngắt lời. Càng nghe được nhiều (tôi thực sự không cố ý, mà là họ nói quá to), tôi càng thấy khó chịu với Carole.
“Không có hành động nào thô lỗ bằng việc ngắt lời người khác.”
– John Locke
Cuộc đua trong cái vỏ hội thoại
Bạn có từng thắc mắc tại sao mọi người thích nói về bản thân mình nhiều đến vậy không? Bởi con người thích mọi thứ liên quan đến bản thân mình – đó là tâm lí tự nhiên mà thôi – do đó họ muốn lái cuộc trò chuyện về chủ đề yêu thích của mình: chính bản thân họ. Những người nhút nhát, dè dặt có xu hướng lắng nghe nhiều hơn và ít lên tiếng. Họ trở nên yếu thế trong cuộc trò chuyện.
Những kẻ ồn ào, tự mãn lại cho rằng mình biết tất cả mọi thứ và thường xuyên ngắt lời người khác để phô bày “ánh hào quang” của mình. Có những người bị ám ảnh bởi cuộc “chạy đua” này, họ luôn có cảm giác bất an và thấy mình cần tỏ ra vượt trội hơn những người khác về mọi mặt.
Giờ chúng ta sẽ nói đến nội dung cuộc hội thoại. Một cuộc trò chuyện có thể bắt đầu một cách nhàm chán và hời hợt – điều này rất tự nhiên. Rồi chủ đề bắt đầu tập trung hơn, chẳng hạn như những khó khăn hay thành tựu của bản thân trong thời gian gần đây. Cũng có thể là mối quan tâm hay ước mơ của bạn. Một người nói, một người nghe, ai cũng được trao lượt nói, chẳng ai phải so kè.
Tư tưởng cũng là một chủ đề tuyệt vời, chẳng hạn như những bài học bạn nhận được từ một cuốn sách hay hoặc một bộ phim có ý nghĩa. Kiểu trò chuyện này có ích hơn nhiều so với việc buôn dưa lê tầm phào.
“Những bộ óc vĩ đại bàn về ý tưởng, những bộ óc bình thường bàn về chuyện đời, còn những bộ óc hạn hẹp đàm tiếu về người khác.”
– Eleanor Roosevelt
Có rất nhiều cuộc đua đang tồn tại dưới lớp vỏ hội thoại. Người ta không lắng nghe nhau, họ chỉ đang chuẩn bị ngôn từ trên đầu lưỡi và sẵn sàng chen ngang bất cứ lúc nào. Người ta chẳng còn bận tâm đến việc học hỏi những kinh nghiệm của đối phương nữa. Bản ngã của con người đã có một điệu nhảy quá vụng về.
“Lắng nghe và chờ đến lượt mình nói là hai chuyện hoàn toàn khác nhau.”
– Simon Sinek
Tệ hơn là những kẻ thô thiển kia lại muốn bắt cóc bạn vào cái hang của chúng. Chúng sẽ bắt bạn nghe những câu chuyện đã dài lê thê còn chi tiết đến từng cọng lông nữa. Trong mớ trường thiên sử thi ấy, chúng tự đóng khung mình vào vai một anh hùng, vẻ vang lướt trên những người khác và giành chiến thắng mỗi ngày.
Hoặc họ bắt đầu ca cầm về những chuyện có thật – và cả những chuyện không thật. Họ nghĩ rằng họ đang lôi kéo được sự chú ý, rằng họ có những thính giả cuồng nhiệt. Nhưng không đâu. Thính giả của họ thậm chí không chịu đựng nổi cho đến khi bài diễn văn của họ kết thúc kìa.
Hiện tại tôi đang đọc cuốn hồi kí tuyệt vời của Tara Westover – Educated (tựa Việt: Được học). Bill Gates, nhà sáng lập Microsoft, đã có một cuộc phỏng vấn với Tara Westover. Trên trang GatesNotes.com của mình, Gates đã mô tả cuốn hồi kí như sau:
“Tara lớn lên trong một gia đình Mặc Môn bảo thủ ở vùng nông thôn Idaho. Cha cô là người mang tư tưởng bài chính phủ. Ông tin rằng ngày tận thế sắp đến, và tốt hơn hết thì gia đình mình nên tránh hệ thống y tế và giáo dục càng xa càng tốt. Tara không được đến trường cho đến năm cô mười bảy tuổi và phải chứng kiến nhiều chấn thương y tế không được chữa lành (mẹ cô bị chấn thương sọ não sau một tai nạn xe hơi, và bà đã không bao giờ có thể hồi phục hoàn toàn).”
Hãy xem cách Bill Gates đối thoại với Tara Westover trong lần trò chuyện về cuốn hồi kí của cô. Dẫu đây giống một cuộc phỏng vấn hơn là một cuộc hội thoại trang trọng, Bill Gates vẫn tỏ ra là một nhà đàm thoại tuyệt vời. Anh đưa ra những câu hỏi ngắn gọn. Anh gật đầu và chăm chú lắng nghe. Gates là một con người lỗi lạc, nhưng anh không thuyết giáo hay dày vò người nghe bằng những câu chuyện dài dòng. Anh thực sự để tâm đến những gì Tara Westover đang nói.
Lắng nghe nhiều hơn cất lời
Có một lần, vợ tôi dẫn tôi đến một nhà máy rượu xinh đẹp tọa lạc nơi bờ Bắc California. Chúng tôi đã tham dự một bữa tối đặc biệt cùng vài cặp đôi khác. Những lời trao đổi qua lại lúc đầu rất lịch sự, chúng tôi chỉ cùng nhau tán dương vẻ đẹp của khung cảnh quanh mình. Nhưng sau đó, một người phụ nữ đã đưa ra một ý kiến về chính trị, và với tính cách bốc đồng của một người trẻ tuổi, tôi không thể không phản bác nó được.
Chẳng mấy chốc mà tôi và người phụ nữ ấy bắt đầu to tiếng. Thật là một cuộc tranh luận chính trị nảy lửa! Bạn trai người phụ nữ kia lớn tuổi hơn cô. Đó là một quý ông ưu tú với mái tóc màu trắng và bộ comple hoàn hảo. Hình như anh ta bị cuộc tranh luận của chúng tôi làm cho điếng người. Anh ta cứ im lặng đứng nghe. Rồi bỗng nhiên có người muốn anh ta đưa ra quan điểm của mình.
Anh ta cúi xuống – cùng một nụ cười và một cái chớp mắt – chậm rãi kể một câu chuyện thú vị mà anh ta từng gặp. Nó liên quan đến cuộc tranh luận của chúng tôi, nhưng hình thức thì hoàn toàn khác. Anh ta cứ đi loanh quanh bên câu chuyện ấy. Anh ta nói về hi vọng, về sự mất mát, và lí do vì sao cuộc tranh luận của chúng tôi là vô ích. Quá khôn khéo. Quá thanh lịch. Cuộc tranh luận cũng cứ thế mà đi đến hồi kết.
Vợ tôi đã bỏ lỡ sự kiện này vì cô ấy đã đi sang bàn khác. Người phụ nữ kia và tôi đã chịu ngậm miệng nhờ vào lời nói của quý ông khôn ngoan này. Đêm ấy, tôi đã nhận được một bài học về sự khiêm tốn.
“Hầu hết những người thành công mà tôi biết đều là những người lắng nghe nhiều hơn cất lời.”
– Bernard Baruch
Đây chính là điểm mấu chốt. Tất cả chúng ta đều đã từng mắc lỗi. Chúng ta bị chính cái tôi của mình cuốn lấy. Chúng ta muốn trở thành trung tâm của sự chú ý. Bản thân ta phải là tuyệt nhất. Nhưng vấn đề là, nếu chúng ta chỉ biết chăm chăm nhìn vào cái tôi của mình, chúng ta sẽ vô tình biến mình trở thành một kẻ khó chịu đấy.
Chúng ta sai lầm vì muốn trở thành cái rốn của cuộc trò chuyện.
Mọi người đều yêu thích một đối tác biết lắng nghe. Khi bạn biết rằng có ai đó đang nghe bạn nói, gật đầu với bạn và có thể diễn giải lại những gì bạn vừa nói, bạn biết lời nói của mình có sức nặng. Khi chúng ta không còn dắt chủ đề cuộc trò chuyện về quanh bản thân mình, ta sẽ thấy điều kì diệu. Mọi người bắt đầu mở lòng với ta. Họ muốn tin tưởng ta. Họ trở về nhà sau cuộc trò chuyện và sẽ kể với người thân của họ về phong cách giao tiếp tuyệt vời của bạn.
Lời khuyên cải thiện kĩ năng giao tiếp
Dưới đây là một vài lời khuyên hữu ích có thể giúp bạn cải thiện khả năng giao tiếp của mình. Hãy thử tìm hiểu và áp dụng những mẹo nhỏ này và chờ đợi kết quả nhé. Bạn có thể sẽ tìm được nhiều người hơn để đi coffee, ăn trưa hoặc đơn giản là trò chuyện cùng đấy. Mọi người sẽ bắt đầu nói về bạn như một người khéo ăn nói và biết lắng nghe.
Đừng cố trở nên đúng
Chúng ta cần đúng ở khía cạnh nào? Cách thấu hiểu lòng người. Thay vì cố gắng giành chiến thắng trong một cuộc tranh biện, tại sao bạn không thử tìm hiểu thêm về đối phương nhỉ?
Hãy thử hỏi những câu như “Bạn có thể nói cho tôi biết tại sao bạn lại tin vào điều đó không? Tôi muốn hiểu rõ hơn.” Dù hai người có bất đồng ý kiến, bạn vẫn có thể học được thứ gì đó từ đối phương. Mỗi người có một đức tin và câu chuyện riêng. Nếu bạn cứ cố nã đối phương bằng câu chuyện của bạn, thì bạn đang không nói chuyện – bạn chỉ đang nuôi cái tôi của mình mà thôi.
Có một câu danh ngôn cổ nói lên tầm quan trọng của lắng nghe:
“Chúa ban cho ta hai cái tai và một cái miệng, chính là để ta biết nghe nhiều gấp hai lần nói.”
Nếu bạn nói thì bạn sẽ bỏ lỡ cơ hội học hỏi từ người khác. Ngay cả những người ta không ưa cũng có những kinh nghiệm đáng tiếp thu. Sự kiêu ngạo đồng nghĩa với lời khẳng định rằng ta biết tất cả mọi thứ, và những người khác đều là người sai, đúng chứ? Hãy học cách lắng nghe nhiều hơn.
Đừng kể chuyện quá say mê
Bạn có thể là một người thông minh và đáng học hỏi. Bạn có thể sống một đời vẻ vang với những thành công vang dội và những lần vực dậy đáng ngưỡng mộ. Nhưng mọi người không quan tâm đến bạn nhiều như bạn tưởng đâu. Họ có thể giả vờ rằng mình quan tâm, nhưng thực chất thì không.
Đương nhiên điều này có ngoại lệ. Bạn có thể là một diễn giả được trả tiền để nói, và người khác đến nghe để học bạn. Hoặc bạn là một người lính vừa xuất ngũ, và gia đình bạn đang háo hức muốn nghe những câu chuyện trong quân ngũ của bạn. Nhưng trong những trường hợp khác, như khi ăn tối hoặc uống coffee, làm ơn đừng luyên thuyên về bản thân mình khi không được yêu cầu.
Bố tôi là người có tính cách loại A, tức là ông thuộc kiểu người nóng vội và chuyên quyền. Tính cách này đã gây ra bệnh tim cho bố tôi, và ông đã phải học cách trở nên kiên nhẫn hơn. Ông đã nói với tôi:
“Khi con kể được một nửa câu chuyện, hãy xin phép đi vệ sinh. Khi con quay lại, hãy chờ xem có ai nhắc con kể tiếp câu chuyện đang dở hay không. Đừng buồn nếu không ai nhắc con. Đối với những người khác, chuyện cá nhân của con không hấp dẫn như con tưởng đâu.”
Ngừng chạy đua
Có một loại người luôn muốn thành công hơn bạn. Nếu bạn đề cập đến việc thăng tiến của bản thân, anh ta sẽ cố chứng tỏ chuyện thăng tiến của anh ta là xuất sắc hơn. Nếu bạn đề cập đến con cái mình, anh ta cũng sẽ đề cập đến mặt tốt hơn của con cái anh ta. Những người kiểu này dường như luôn muốn cạnh tranh với bạn.
Chúng ta thấy những người thế này thật hợm hĩnh. Họ cứ như những giáo sư, thích bắt lỗi và rao giảng trước người khác. Cách hành xử này tương tự như việc đeo một tấm biển trước ngực với dòng chữ “Tôi luôn thấy bất an” vậy.
Đặt câu hỏi
Luật sư nổi tiếng Gerry Spence từng viết một cuốn sách về tranh biện. Đó là một cuốn sách độc đáo – nó khác hẳn với những văn bản thông thường về logic và tranh luận. Trong một phần của cuốn sách, ông đã ghi lại những kiến thức hiếm có mà ông học được từ những người khác. Bạn sẽ không thể tìm thấy sự khôn ngoan của tài xế lái xe tải hay người lao công trong những cuốn sách khác đâu.
Nếu chúng ta muốn tìm hiểu về cuộc sống và con người, chúng ta nên coi mỗi người là một đối tượng phỏng vấn tiềm năng. Họ cũng giống như bạn, cũng có những kinh nghiệm và câu chuyện của riêng mình. Tại sao bạn phải vẽ lại câu chuyện đời mình trong khi bạn có cơ hội học hỏi từ người khác? Hãy học cách đặt câu hỏi đi.
“Kích thước vũ trụ nhỏ đi đáng kể khi ta đặt mình vào trung tâm. Những người chú ý vào bản thân nhiều nhất lại chính là những người khó toại nguyện nhất.”
– Joshua Becker
Lắng nghe tích cực
Nếu bạn muốn trở thành một người giỏi giao tiếp, thì chỉ chăm chú lắng nghe là không đủ. Hãy học cách diễn giải lại những gì đối phương vừa nói.
Chúng ta sẽ lấy một ví dụ nhé:
“Tớ vui quá Steve à! Tớ đã ròng rã học thủ ngữ mấy tháng trời rồi, và tớ đã đạt 100% trong lần thi đầu tiên! Giờ thì tớ có thể nộp hồ sơ cho công việc mới rồi, và nếu tớ được nhận, tớ sẽ có thêm kha khá tiền đấy!”
“Oa, chúc mừng nhé Beth! Học thủ ngữ chẳng dễ tí nào, vượt qua bài thi ngay lần đầu tiên lại càng khó! Khi nào cậu sẽ nộp hồ sơ cho công việc lương cao kia vậy?”
Trong ví dụ trên, Steve rõ ràng chú ý tới những gì Beth nói, đồng thời đưa ra diễn giải về những điểm chính trong lời nói của cô. Đó là lời công nhận dành cho lời nói và cảm nhận của cô. Cô sẽ nhớ và đánh giá cao sự quan tâm của Steve dành cho mình. Và cô sẽ không làm thế đâu, nếu Steve biến cuộc trò chuyện thành nơi kể lể thành công của mình.
Có qua có lại
Tất cả chúng ta đều có những lúc kể câu chuyện của mình: một sự việc thú vị ở văn phòng, một bộ phim hay mà ta đã xem… Mọi người đều có nhu cầu chia sẻ trải nghiệm và câu chuyện của họ. Bí quyết chính là học cách cho và nhận. Tìm hiểu nghệ thuật “có qua có lại”. Đừng chỉ biết chăm chăm nhìn mình. Khi đã kể xong chuyện của mình, hãy nói thêm một câu, “Nói về tớ thế đủ rồi, dạo này cậu thế nào?”
Nói chuyện không phải thi đấu. Đó là cơ hội để bạn kết nối, cười, khóc và học hỏi từ những người khác. Hãy thử áp dụng những mẹo kể trên, và chẳng mấy chốc bạn sẽ trở thành người giỏi giao tiếp trong mắt mọi người. Nhưng điều tốt đẹp nhất là bạn sẽ kết nối được với những người khác ở mức độ sâu sắc hơn, bạn sẽ học được những điều mới và tìm thấy niềm vui trong những cuộc trò chuyện của mình.
Tác giả & Minh họa: John P. Weiss
Dịch bởi: Đỗ Nhược Vy
Share nếu bạn cảm thấy hữu ích và đừng quên theo dõi Fauto.vn để nhận thông báo về bài viết mới!
Xin cảm ơn!