Bất cứ người Tây nào khi đến Việt Nam đều không khỏi ngạc nhiên bởi việc họ được đối xử một cách đặc biệt, quý hiếm và có phần thiên vị.
Vậy lý do từ đâu mà đa số người Việt lại có tâm lý sính ngoại, coi người Tây là văn minh, thượng đẳng. Cùng tìm hiểu tại bài viết dưới đây nhé!
Lý do người Việt Nam mê Tây sính ngoại
Theo tôi, người Việt có xu hướng mê Tây bởi đất nước Việt Nam đã mở cửa với thế giới bên ngoài cách đây chưa lâu và trong thời gian dài người Việt đã không có cơ hội tiếp cận người nước ngoài.
Cho nên bây giờ nhiều người Việt dễ hào hứng khi gặp được những người đã từng được coi xa lạ, bí ẩn. Điều này đặc biệt đúng ở nông thôn, nơi mà người Tây vẫn là một cảnh hiếm gặp.
Bên cạnh đó, tôi nghĩ rằng người Việt vẫn chưa biết nhiều về phương Tây và về các sự khác biệt về địa lý, lịch sử, văn hóa của các dân tộc phương Tây. Ví dụ, đa số người Việt đều không biết nhiều về Serbia, một quốc gia nhỏ của Đông nam Âu với bảy triệu dân, và tôi phải nói rằng rất ít người Việt biết quốc gia này nằm ở đâu.
Nhưng đó cũng là điều dễ hiểu vì châu Âu có hơn bốn mươi nước, và thực lòng mà nói, người phương Tây cũng không biết nhiều về gần năm mươi nước châu Á hay năm mươi bốn nước châu Phi. Cho nên những gì người Việt biết về người Tây thường dựa trên những quan niệm phổ thông và ký ức tập thể, thường chỉ là những hình mẫu được du nhập qua truyền thông và văn hóa đại chúng (phim Hollywood chẳng hạn).
Khi tôi hỏi người ta tại sao họ lại thích người Tây đến như vậy (nhất là những cô gái Việt), họ đáp: ”Bởi người Tây cởi mở và tự tin, làm việc chuyên nghiệp, có tư duy độc lập, phản biện”. Mọi dân tộc có thể dành cho ta những bài học quý giá. Bạn có thể đọc sách, nghiên cứu về các nền văn hóa phương Tây để thu lượm tin tức và kiến thức, để hiểu biết rõ hơn về những thành tựu và đóng góp của họ, và nếu có thể, hãy tìm cơ hội tiếp xúc những người Tây để hiểu hơn họ như thế nào, họ có những điểm mạnh và điểm yếu gì.
Nhưng tôi cho rắng, thay vì so sánh ai hơn kém ai, chúng ta phải học hỏi lẫn nhau và đối xử với nhau một cách bình đẳng hơn. Chúng ta phải tôn trọng nhau nhưng trước hết, chúng ta phải tự tôn trọng chính mình.
Tuy nhiên, tôi có cảm giác người Việt chúng ta vẫn chưa thực sự tự tin về mình, vẫn tự coi mình kém cỏi, lép vế về giá trị so với người Tây như đang mang mặc cảm tự ti. Và đây là một điều rất đáng buồn.
Ví dụ, tôi hay hỏi ý kiến của một số người trẻ về tính cách người Việt và họ hay đưa ra những từ tiêu cực như ”bất lịch sự” hay ”lười biếng”. Hỏi về lịch sử Việt Nam thì họ lắc đầu, bảo ”chán” như thể không muốn biết đến lịch sử nước mình. Chuyện văn học, điện ảnh cũng vạy: đa phần các bạn trẻ chỉ thích xem phim và đọc sách nước ngoài.
Tương tự, nhiều người Việt ưa chuộng hàng hóa nước ngoài, cái gì cũng có nhãn xuất xứ nước ngoài (Nhật Bản, Hàng Quốc, Mỹ, Đức…) được cho rằng là có chất lượng cao và là hàng đáng ưu tiên bất chấp giá cả cao. Điện thoại, xe ô tô, quần áo, nông sản và các sản phẩm nhập khẩu khác được ngày càng ưa chuộng.
Trong xu thế toàn cầu hóa, đây là một điều dễ hiểu và khá phổ biến không riêng ở Việt Nam. Tiêu dùng hay sở hữu những sản phẩm của các thương hiệu quốc tế là một cách để hội nhập với thế thế giới hiện đại. Tuy nhiên, đâu phải tất cả mọi hàng hóa nhập khẩu đều tốt và có chất lượng cao?
Người tiêu dùng nên phán xét và đánh giá một cách khách quan chất lượng và giá cả của từng sản phẩm trước khi quyết định mua thay vì chỉ lưu ý đến nơi xuất xứ.
Mặt khác, khi tôi hỏi người Việt về các thương hiệu và hàng hóa xuất xứ Việt Nam, họ thích chê bai nhiều hơn, nhiều người trong số họ còn chưa từng sử dụng những mặt hàng mang thương hiệu Việt. Họ bảo họ thích dùng những hàng hóa nước ngoài hơn và khi tôi hỏi về lý do, họ bảo là do hàng hóa nước ngoài đáng tin cậy hơn.
Điều này cho thấy người Việt vẫn chưa tin tưởng nhau, vẫn nghi ngờ giá trị của chính mình. Trước khi chúng ta muốn được người khác tôn trọng, chúng ta phải có lòng tự trọng trước.
Những hệ lụy của việc mê Tây trong tâm lý người Việt
Tôi chỉ đơn cử như việc Tây balo sang nước ta dạy ngoại ngữ khi không có một chút kiến thức sư phạm nào. Họ chỉ cần ‘đi đường vòng” để có thể lấy chứng chỉ dạy tiếng Anh quốc tế, sau đó nghiễm nhiên xin được giấy phép lao động với ngành nghề dạy tiếng Anh.
Cách họ dạy cũng thực sự rất qua loa, một anh “thầy” Tây từng chia sẻ “chỉ cần khen thật nhiều cho hết giờ học là hoàn thành nhiệm vụ, dạy học ngoại ngữ ở Việt Nam là công việc dễ kiếm tiền nhất trên Thế Giới”
Đã rất nhiều những người nước ngoài bị hấp dẫn bởi mức lương cao và lối sống dễ dàng dành cho giáo viên tiếng Anh người nước ngoài ở Việt Nam. Điển hình như Alex, một người đàn ông Australia quyết định rời quê hương sang đất nước hình chữ S xin việc dù chưa từng có kinh nghiệm.
Anh cho biết thông báo tuyển giáo viên nước ngoài xuất hiện nhiều trên các website. Do đó, người nước ngoài như anh không bao giờ sợ thiếu việc.
“Nhiều người Việt sính ngoại nên xin làm giáo viên rất dễ”, anh nói.
Liệu rằng con cháu chúng ta có trở nên tốt hơn khi học với những ông “thấy” Tây đi dạy không phải vì cái tâm mà chỉ vì nhu cầu mê Tây của chúng ta?
Khi tôi hỏi câu hỏi này, nhiều người đã phản bác rằng: “học giao tiếp với Tây tốt hơn”. Và những ý kiến này nhận được sự đồng tình cao. Điều này hình như dựa trên một giả định rất đáng sợ là cho dù “Tây ba lô” không có kỹ năng sư phạm, nhưng họ vẫn sẽ dành hết tâm sức và thời gian để dạy bạn nói, họ vẫn chăm chỉ, nhiệt tình và có tác phong chuyên nghiệp. Nhưng thực tế không phải như vậy. Ở bất kỳ nền văn hóa nào cũng có những kẻ thiếu chuyên nghiệp và thích ăn sẵn.
Thật vậy, cách người Việt nhận thấy người Tây vẫn ẩn chứa tính khái quát, thiên vị, định kiến. Ví dụ, người da trắng được coi là giàu có trong khi trên thực tế, phương Tây bao gồm rất nhiều quốc gia chưa phát triển (tại Đông Âu hay Nam Mỹ chẳng hạn).
Xu hướng ”vơ đũa cả nắm” vẫn ẩn sâu trong đầu của nhiều người Việt và nhiều khi họ mê Tây vô căn cứ, cho rằng Tây đồng nghĩa với giỏi giang, văn minh, vượt trội vì đến từ một nền văn hóa được cho là tiến bộ, phát triển hơn.
Tuy nhiên, mê Tây và khâm phục tri thức, thành tựu của phương Tây là hoàn toàn khác nhau! Chúng ta có thể khâm phục những gì các nước Âu Mỹ đạt đc, rất cảm ơn những tiến bộ khoa học kỹ thuật của họ. Thế giới dễ sống hơn chính là nhờ họ nhưng đừng mê Tây, đừng biến Việt Nam trở thành nơi “hốt rác” của những quốc gia khác bởi tính sính ngoại của chính chúng ta.
Như các dân tộc khác, chúng ta có nhiều lý do để thấy tự hào. Ví dụ, tình đoàn kết, gắn bó trong gia đình và dân tộc, sự kính trọng đối với người lớn tuổi và tính lạc quan vững vàng là những phẩm chất tốt đẹp của người Việt mà người nước ngoài có thể ngưỡng mộ và học hỏi.
Và quả thật, người Việt rất yêu nước mình. Cách cả nước cổ vũ đội tuyển bóng đá Việt Nam là một bằng chứng rõ ràng. Lòng yêu nước mãnh liệt này là một điều thật đáng khâm phục. Nhưng nó chưa đủ.